Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe

Co to jest wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe?

Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe to pismo, w którym wnioskodawca prosi sąd okręgowy o częściowe pozbawienie zdolności do czynności prawnych krewnego lub małżonka, potrzebującego pomocy w prowadzeniu swoich spraw. Wniosek dotyczy osoby, która ukończyła 18 lat oraz która cierpi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenie psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomanię. Celem ubezwłasnowolnienia częściowego jest ochrona interesów osoby, która ma być ubezwłasnowolniona. Osoba ubezwłasnowolniona nie będzie mogła dokonać większości czynności sama - niezbędna będzie w tym celu zgoda doradcy, ustanowionego przez sąd dla tej osoby.

Jakie istnieją rodzaje wniosku o ubezwłasnowolnienie?

Wyróżnia się:

• wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe - składany do sądu, gdy krewny jest w stanie kierować swoim postępowaniem ale z powodu konkretnych zaburzeń potrzebuje pomocy innej osoby do załatwiania swoich spraw. Ubezwłasnowolnienie częściowe to mniej drastyczna forma ingerencji w strefę dóbr osobistych człowieka i jego praw, niż ubezwłasnowolnienie całkowite;
• wniosek o ubezwłasnowolnienie całkowite - składany do sądu, gdy krewny, którego wniosek dotyczy, nie jest w stanie kierować swym postępowaniem. Jest to najbardziej drastyczna forma ingerencji w strefę dóbr osobistych człowieka i jego praw, polegająca na pozbawieniu zdolności do czynności prawnych człowieka. Oznacza to odebranie mu możliwości nabywania praw w drodze czynności prawnych i zaciągania zobowiązań we własnym imieniu i na własny rachunek (np. zawierania umów). Nie oznacza to ograniczenia możliwości bycia podmiotem praw i obowiązków, lecz dotyczy sposobu ich nabywania.

W razie złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite sąd nie może orzec ubezwłasnowolnienia częściowego.

Czy spisanie wniosku jest obowiązkowe?

Tak. Sporządzenie na piśmie wniosku o ubezwłasnowolnienie częściowe jest obowiązkowe wówczas, gdy osoba ubezwłasnowalniana cierpi na chorobę psychiczną, niedorozwój umysłowy albo innego rodzaju zaburzenie psychiczne, w szczególności pijaństwo lub narkomanię i potrzebna jest jej pomoc w prowadzeniu jej spraw. Celem wniosku jest bowiem ochrona interesów tej osoby.

Co to jest zdolność do czynności prawnych?

Zdolność do czynności prawnych to zdolność do samodzielnego kształtowania swojej sytuacji prawnej (nabywania praw i zaciągania zobowiązań, w tym zawierania umów), a więc przyjmowania i składania oświadczeń woli we własnym imieniu, mających na celu wywołanie powstania, zmiany lub ustania stosunku prawnego.

Ograniczoną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą osiągnięcia 13 lat.

Pełną zdolność do czynności prawnych nabywa się z chwilą osiągnięcia 18 lat.

Kto może sporządzić wniosek?

Wniosek sporządza wnioskodawca w sprawie, dotyczącej uczestnika, który potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw.

Wnioskodawcą może być:

• żona lub mąż osoby ubezwłasnowalnianej;
• krewny osoby ubezwłasnowalnianej w linii prostej (np. matka, ojciec, dziadek, babcia, syn, córka);
• rodzeństwo (siostra lub brat);
• przedstawiciel ustawowy osoby ubezwłasnowalnianej;
• Rzecznik Praw Obywatelskich , Rzecznik Praw Dziecka lub prokurator.

Mimo wielu kontrowersji w tym temacie uważa się, że wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć także osoba, która ma być ubezwłasnowolniona.

Uczestnik to osoba, którą wnioskodawca proponuje sądowi ubezwłasnowolnić. Uczestnik:

• będzie przesłuchiwany w obecności biegłych lekarzy (m.in. psychologów, psychiatrów i neurologów), na okoliczność konieczności jego ubezwłasnowolnienia;
• ma co najmniej 18 lat;
• potrzebuje pomocy w prowadzeniu swoich spraw wskutek choroby psychicznej, niedorozwoju umysłowego albo innego rodzaju zaburzeń psychicznych, w szczególności pijaństwa lub narkomanii.

Co należy zrobić po sporządzeniu wniosku?

Wniosek można wnieść w formie pisemnej lub elektronicznej (z kwalifikowanym podpisem elektronicznym, podpisem zaufanym albo podpisem osobistym), za pośrednictwem systemu teleinformatycznego. Przed złożeniem wniosku do sądu należy wnieść opłatę sądową w wysokości 100 zł.

Wniosek sporządzany w formie pisemnej należy wydrukować w 3 egzemplarzach i odręcznie podpisać. Wszystkie załączniki potwierdzające zaburzenia psychiczne oraz związek łączący wnioskodawcę z osobą ubezwłasnowolnioną, jak też dowód dokonania opłaty sądowej należy dołączyć do wniosku w 3 egzemplarzach.

Wniosek należy złożyć do sądu okręgowego, który znajduje się najbliżej miejsca zamieszkania osoby ubezwłasnowalnianej, a w braku miejsca zamieszkania – sąd okręgowy znajdujący się najbliżej miejsca jej pobytu. Ubezwłasnowolnienie częściowe następuje po przeprowadzeniu postępowania sądowego, w wyniku uprawomocnienia się postanowienia sądu okręgowego.

Co należy dołączyć do wniosku?

Do wniosku o ubezwłasnowolnienie częściowe należy dołączyć:

• świadectwo lekarskie, wydane przez lekarza psychiatrę o stanie psychicznym osoby ubezwłasnowalnianej;
• alternatywnie opinię psychologa o stopniu niepełnosprawności umysłowej tej osoby;
• zaświadczenie poradni przeciwalkoholowej (gdy zaburzenia są spowodowane pijaństwem);
• zaświadczenie poradni leczenia uzależnień (w razie narkomanii);
• dowód uiszczenia opłaty sądowej od wniosku (100 zł).
• 2 odpisy wniosku (kopie).

Czy wniosek sporządza się w formie aktu notarialnego?

Nie. Wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe sporządza się w formie pisemnej albo elektronicznej (z kwalifikowanym podpisem elektronicznym).

Oznacza to, że wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe nie wymaga dla swojej ważności formy aktu notarialnego.

Jakie koszty wiążą się z finalizacją wniosku?

Wniesienie wniosku do sądu o ubezwłasnowolnienie częściowe wymaga poniesienia opłaty sądowej, w wysokości 100 zł.

Jak wygląda przebieg postępowania sądowego w sprawie ubezwłasnowolnienia?

Wniosek rozstrzyga sąd okręgowy, w składzie 3 sędziów. W trakcie postępowania sąd wysłuchuje osobę ubezwłasnowalnianą w obecności biegłego psychologa oraz - w zależności od stanu zdrowia osoby, która ma być wysłuchana - biegłego lekarza psychiatry lub neurologa oraz przeprowadza pozostałe dowody.

Sąd może umieścić osobę, której dotyczy wniosek o ubezwłasnowolnienie, w zakładzie leczniczym pod obserwację, jak również zobowiązać osoby, pozostające we wspólnocie domowej z osobą ubezwłasnowalnianą, do złożenia wykazu majątku, należącego do tej osoby.

Ubezwłasnowolnienie następuje po uprawomocnieniu się postanowienia, wydanego przez sąd okręgowy.

Jakie są konsekwencje ubezwłasnowolnienia?

Gdy sąd okręgowy uzna, że ubezwłasnowolnienie częściowe jest konieczne, ustanowi doradcę dla osoby ubezwłasnowolnionej, który będzie wyrażać zgodę na dokonanie konkretnych czynności przez ubezwłasnowolnionego częściowo.

Osoba, ubezwłasnowolniona częściowo:

• może samodzielnie zawierać umowy w drobnych, bieżących sprawach życia codziennego np. robić zakupy spożywcze;
• może samodzielnie rozporządzać swoim zarobkiem np. przeznaczyć część wynagrodzenia za pracę na zabiegi kosmetyczne;
• może samodzielnie dysponować przedmiotami majątkowymi, oddanymi jej do swobodnego użytku np. pożyczyć komuś swój samochód;
• nie może rozporządzać samodzielnie majątkiem, ani zawierać umów np. sprzedaży, najmu, zlecenia - potrzebuje zgody ustanowionego doradcy;
• nie może samodzielnie dokonać darowizny - potrzebuje zgody ustanowionego doradcy.

Jakie są kary za wystąpienie z wnioskiem o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie?

Wnioskodawca, który złożył do sądu wniosek o ubezwłasnowolnienie częściowe w złej wierze lub lekkomyślnie, podlega karze grzywny, która może wynosić do 3 tysięcy złotych.

Złożenie wniosku w złej wierze lub lekkomyślnie oznacza, że wnioskodawca zdawał sobie sprawę, że nie ma podstaw do ubezwłasnowolnienia i złożył wniosek mimo to, zwykle aby zaszkodzić albo dokuczyć uczestnikowi.

Co powinien zawierać wniosek o ubezwłasnowolnienie?

Wniosek powinien zawierać:

• oznaczenie sądu okręgowego, który znajduje się najbliżej miejsca zamieszkania osoby ubezwłasnowalnianej;
• oznaczenie wnioskodawcy i uczestnika (imiona, nazwiska, adresy, numery PESEL);
• sprecyzowanie, że wnioskodawca domaga się ubezwłasnowolnienia częściowego uczestnika;
• uzasadnienie żądania;
• wskazanie świadków, biegłych lub innych dowodów;
• podpis wnioskodawcy.

Jakie przepisy mają zastosowanie do wniosku?

Podstawę prawną ubezwłasnowolnienia częściowego stanowi art. 16 § 1 Kodeksu Cywilnego.

Orzecznictwo stoi na stanowisku, że złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie całkowite wyklucza możliwość orzeczenia przez sąd ubezwłasnowolnienia częściowego (postanowienie SN z 27.11.2018 r., I CSK 541/18).

W sprawie złożenia wniosku o ubezwłasnowolnienie samego siebie istnieje spór w doktrynie. Mimo wielu kontrowersji w tym temacie uważa się, że wniosek o ubezwłasnowolnienie może złożyć także osoba, która ma być ubezwłasnowolniona (uchw. SN z 28 września 2016 r., III CZP 38/16).

Postępowanie sądowe dotyczące ubezwłasnowolnienia częściowego regulują przepisy art. 544 i nast. Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Wysokość opłaty sądowej od wniosku o ubezwłasnowolnienie częściowe wynika z art. 23 pkt 1 ustawy z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (t.j. Dz.U. z 2023 r. poz. 1144, ze zm.).

Odpowiedzialność karna za złożenie wniosku o ubezwłasnowolnienie w złej wierze lub lekkomyślnie, wynika z art. 545 § 4 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Wysokość grzywny wynika z art. 163 § 1 Kodeksu Postępowania Cywilnego.

Jak edytować wzór?

Wypełnij formularz. Dokument jest redagowany na Twoich oczach w miarę podawania odpowiedzi.

Po zakończeniu, otrzymujesz go w formacie Word i PDF. Możesz go edytować i wykorzystać ponownie.