Umowa konkubencka

Umowa dotycząca związku nieformalnego (umowa konkubencka, umowa kohabitacyjna lub umowa partnerska) pozwala dwóm osobom, wspólnie mieszkającym i prowadzącym gospodarstwo domowe, zorganizować wspólne życie. Mogą oni postanowić o ustanowieniu współwłasności, dotyczącej przedmiotów majątkowych, nabytych po jej zawarciu. Umowa ta zawiera również wiele pełnomocnictw, dla drugiej strony (np. pełnomocnictwo do pozyskiwania informacji o stanie zdrowia drugiej strony, pełnomocnictwo zwalniające z tajemnicy medycznej itd.). Formalizuje ona, w pewien sposób, nieformalny związek. Może być zawarta pomiędzy osobami różnej płci (kobietą i mężczyzną), osobami tej samej płci (dwoma mężczyznami albo dwiema kobietami), bądź osobami obupłciowymi. W Polsce związki nieformalne nie są rejestrowane, tak jak ma to miejsce w 18 innych krajach Unii Europejskiej.

Dla celów niniejszego opracowania, umowa konkubencka będzie wyczerpywać zakres umowy kohabitacyjnej, przyjmując, że osoby, zawierające niniejszą umowę, mieszkają razem. Jeśli więc konkubenci nie mieszkają razem, umowa będzie wymagać odpowiednich modyfikacji, sporządzonych przez adwokata lub notariusza.

Związki nieformalne:

Miedzy osobami, tworzącymi związki nieformalne, powstają stosunki prawno-majątkowe różnego rodzaju. Związki te są wspólnotami, w obrębie których, przeważają konkludentne porozumienia i umowy (podobnie: orzeczenie Sądu Najwyższego z dnia 30 stycznia 1986 r., III CZP 79/85).

Powstanie związku nieformalnego, jak też zawarcie umowy, dotyczącej związku nieformalnego, nie zmienia (w przeciwieństwie do małżeństwa) stanu cywilnego stron, ani nie daje innych uprawnień, wypływających z aktu zawarcia małżeństwa, m.in. nie powstaje wspólność ustawowa małżeńska, a więc nie jest również możliwa zmiana ustroju majątkowego. Zgodnie z art. 18 Konstytucji RP, ustawodawca wziął pod opiekę rodzinę, utworzoną przez małżeństwo, rozumiane jako trwały związek mężczyzny i kobiety, nakierowany na macierzyństwo i rodzicielstwo. Związek konkubencki (kohabitacyjny) nie doczekał się, ani podobnej ochrony konstytucyjnej, ani ustawy szczególnej, regulującej kwestie majątkowe i osobiste takiej rodziny. Podobną niepamięcią ustawodawca obdarzył związek partnerski. Wiele projektów ustaw, dotyczących związków partnerskich, zostało odrzuconych przez sejm, niektóre zostały wniesione do sejmu, ale nie uzyskały dalszego biegu.

W istniejących regulacjach prawnych, można znaleźć punktowe odniesienia do omawianych związków nieformalnych. Ustawodawca posługuje się wówczas pojęciem: "wspólnego pożycia", przyznając związkom konkubenckim lub partnerskim pewne szczątkowe uprawnienia np. wstąpienie w stosunek najmu, po śmierci konkubenta(iny) lub partnera(rki), jeśli wspólnie zamieszkiwali wynajmowany lokal, przed śmiercią najemcy (art. 691 Kodeksu Cywilnego). Brak jest jednak uniwersalnej ustawy szczególnej, dotyczącej rozstrzygnięć spraw majątkowych konkubentów lub partnerów(rek).

Przyjmuje się, że jeśli, w chwili dokonywania przesunięć majątkowych, strony miały wolę dokonania ich wspólnie, stosuje się przepisy o współwłasności lub zniesieniu współwłasności. Aby usunąć wątpliwości, wola ta może być wprost wyrażona w treści umowy konkubenckiej lub partnerskiej. Zniesienie współwłasności, w razie ewentualnego rozpadu związku nieformalnego, może nastąpić przez podział rzeczy wspólnej, jeśli jest to możliwe, nie zmienia przedmiotu w sposób istotny, ani nie zmniejsza jego wartości.

Stosowanie przepisów o bezpodstawnym wzbogaceniu jest wykluczone wewnątrz stosunków obligacyjnych.

Konkubenci a partnerzy:

Konkubinat (łac. concubinatus od com- „współ-" i cubare „leżeć") to nieformalny związek dwóch osób, różnych płci, pozostających w pożyciu, inny niż małżeństwo.

Najnowsze orzecznictwo uznaje związki partnerskie, pod względem prawnym, na równi z konkubinatem, m.in. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 28 listopada 2012 r. (III CZP 65/12): „Wobec braku, w art. 691 Kodeksu Cywilnego, obostrzenia pojęcia „wspólne pożycie" przydawką „małżeńskie", a więc wobec oczywistego zerwania powiązania tego pojęcia, z wzorcem pożycia w małżeństwie, przepis art. 691 KC ma zastosowanie, nie tylko do związków heteroseksualnych, niepołączonych węzłem małżeńskim, ale także do związków homoseksualnych, w których tworzą się te same więzi, jak między konkubentami". Podobne stanowisko zajęli sędziowie Izby Karnej Sądu Najwyższego, uchwała SN (7) z dnia 25 lutego 2016 r. (I KZP 20/15): "Zawarty w art. 115 § 11 Kodeksu Karnego zwrot: "osoba pozostająca we wspólnym pożyciu" określa osobę, która pozostaje, z inną osobą, w takiej relacji faktycznej, w której, pomiędzy nimi, istnieją jednocześnie więzi duchowe (emocjonalne), fizyczne oraz gospodarcze (wspólne gospodarstwo domowe). Odmienność płci osób, pozostających w takiej relacji, nie jest warunkiem uznania ich za pozostających we wspólnym pożyciu."

Jak korzystać z dokumentu?

Uważa się powszechnie, że umowę, dotyczącą związku nieformalnego, mogą zawrzeć:

• osoby pełnoletnie;
• osoby, które nie zostały ubezwłasnowolnione (a więc nie mają ustanowionego kuratora lub opiekuna, który decyduje w ich sprawach);
• osoby, które nie są ze sobą spokrewnione.

Forma umowy: Umowę konkubencką lub partnerską zaleca się zawrzeć w formie aktu notarialnego, co usprawni egzekucję postanowień, zawartych w umowie, w tym udzielonych pełnomocnictw. Notariusz nie potwierdza niniejszego dokumentu, ale tworzy własny akt notarialny - wysłanie notariuszowi niniejszego wzoru nie gwarantuje, że notariusz wykorzysta go do sporządzenia aktu notarialnego o identycznej treści.

Zawarcie umowy w zwykłej formie pisemnej może powodować nieskuteczność postanowień o ustanowieniu współwłasności przedmiotów majątkowych, nabytych po zawarciu umowy albo nieskuteczność pełnomocnictw, zawartych w treści umowy np. pełnomocnictwa do pozyskiwania informacji o stanie zdrowia konkubenta(iny) lub partnera(rki), pełnomocnictwa zwalniającego z tajemnicy medycznej itd.

Co zawiera umowa?

Umowa konkubencka zawiera postanowienia, dotyczące:

• obowiązku opieki nad drugą stroną (w razie choroby lub niepełnosprawności), wzajemnej troski i współdziałania;
• ustanowienia współwłasności przedmiotów majątkowych;
• umocowania drugiej strony, do pozyskiwania informacji o stanie zdrowia, leczeniu, zwolnienia z tajemnicy medycznej lub podejmowania decyzji, w zakresie opieki medycznej i leczenia drugiej strony;
• umocowania do załatwiania spraw urzędowych, w tym przesyłek pocztowych, załatwiania spraw sądowych i przed organami podatkowymi, umocowania do dostępu do produktów bankowych i inwestycyjnych;
• umocowania do zarządu majątkiem drugiej strony;
• umocowania do zawiązywania spółek osobowych i kapitałowych, obejmowania udziałów, akcji i obligacji;
• ustanowienia renty alimentacyjnej, w celu dostarczania środków utrzymania, w razie wypowiedzenia lub rozwiązania umowy, z winy jednej ze stron.

Realizacja umowy: W celu realizacji postanowień, zawartych w umowie konkubenckiej lub partnerskiej, konkubenci lub partnerzy(rki) muszą ją przedłożyć odpowiednim organom i instytucjom państwowym (np. na poczcie, w banku, w urzędzie publicznym, w szpitalu itd.), za każdym razem, gdy chcą się na nią powołać, tak jakby przedkładali pełnomocnictwo do dokonania danej czynności szczególnej.

Wszelkie spory, wynikające z zawartej, przez konkubentów lub partnerów(rki) umowy, rozpatrywane będą przez wydział cywilny sądu powszechnego.

Dziedziczenie:

Związki nieformalne nie są regulowane przez prawo spadkowe. Jeżeli więc konkubent(ina) lub partner(rka) chcą po sobie dziedziczyć, powinni sporządzić testament. Ponadto, możliwe jest również sporządzenie, przed notariuszem, umowy zrzeczenia się dziedziczenia, po konkubencie(binie) lub partnerze(rce), przez jej/jego krewnych, jeszcze za jego/jej życia, np. o treści: „XX dobrowolnie oświadcza przed notariuszem, że zrzeka się dziedziczenia, po swoim bracie YY, który oświadcza, że wyraża na to zgodę", jeśli konkubent(ina) lub partner(ka) sporządzi jednocześnie testament, na rzecz swojego konkubenta(iny) lub partnera(ki). Wówczas, po śmierci zmarłego(ej) konkubenta(iny) lub partnera(rki), cały majątek, na podstawie testamentu, przechodzi na drugiego(gą) konkubenta(inę) lub partnera(rkę), bez konieczności oddawania zachowku.

W razie braku testamentu oraz umowy o zrzeczeniu się dziedziczenia lub oświadczeń o odrzuceniu spadku (złożonych przez każdą z osób w rodzinie), porządek dziedziczenia z ustawy, będzie następujący: córka, syn, wnuczka, wnuk, mąż, żona, matka, ojciec, siostra, brat, córka lub syn siostry lub brata, dziadek, babcia, dzieci lub wnuki babci i dziadka, dzieci i krewni małżonka, gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy. W razie braku testamentu, konkubent(ina) lub parter(ka) nie będzie więc dziedziczyć.

Podstawa prawna:

Treść umowy, dotyczącej związków nieformalnych, nie jest regulowana żadną ustawą szczególną, co oznacza, że jest to umowa tzw. nienazwana, a więc zastosowanie znajduje zasada ogólna prawa zobowiązań, tj. zasada swobody umów, wyrażona w art. 353(1) Kodeksu Cywilnego.

Jak edytować wzór:

Wypełnij formularz. Dokument jest redagowany na Twoich oczach w miarę podawania odpowiedzi.

Po zakończeniu, otrzymujesz go w formacie Word i PDF. Możesz go edytować i wykorzystać ponownie.