Umowa regulująca związek nieformalny

Co to jest umowa regulująca związek nieformalny?

Umowa regulująca związek nieformalny to dokument, w ramach którego dwie osoby, wspólnie zamieszkujące, tworzące trwałe i stabilne gospodarstwo domowe, które nie są małżeństwem, formalizują w pewien sposób nieformalny związek. Związek nieformalny oznacza istnienie między dwoma osobami ogniska domowego, charakteryzującego się duchową, fizyczną i ekonomiczną więzią.

Pomimo podobieństwa do związku małżeńskiego, związek nieformalny w Polsce sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze osobowym i majątkowym pomiędzy jego stronami, nie zmienia stanu cywilnego stron. O ile w przypadku małżeństwa powstają one z mocy samego prawa, co dotyczy na przykład wspólnoty majątkowej czy też prawa do dziedziczenia po sobie, to związek nieformalny nie generuje żadnych z tych konsekwencji. W celu ustanowienia jakichkolwiek regulacji formalno - prawnych pomiędzy stronami związku konkubenckiego albo związku partnerskiego, niezbędne jest więc zawarcie umowy.

Mimo licznie podejmowanych prób legislacyjnych, w Polsce związki nieformalne nie są rejestrowane, tak jak ma to miejsce w 18 innych krajach Unii Europejskiej. Państwo otacza opieką jedynie związek małżeński.

Jakie wyróżnia się rodzaje umów regulujących związek nieformalny?

Wyróżnia się 2 rodzaje umów regulujących związek nieformalny:

• umowa między konkubentami: dotyczy 2 osób różnej płci, które nie są małżeństwem, ale istnieje między nimi duchowa, fizyczna i ekonomiczna więź;
• umowa dotycząca związku partnerskiego: dotyczy 2 osób tej samej płci, które nie są małżeństwem, ale istnieje między nimi duchowa, fizyczna i ekonomiczna więź.

Obydwa rodzaje związków nieformalnych mogą być określane mianem związku kohabitacyjnego, gdy mieszkają razem.

Czy spisanie umowy jest obowiązkowe?

Nie. Umowa regulująca związek nieformalny nie jest obowiązkowa. Jednakże, pomimo podobieństwa do związku małżeńskiego, związek pozamałżeński w Polsce sam przez się nie wywołuje żadnych skutków o charakterze osobowym i majątkowym, w tym nie zmienia stanu cywilnego pary. O ile w przypadku małżeństwa zmiany następują automatycznie, z mocy samego prawa, co dotyczy na przykład powstania ustroju wspólnoty majątkowej małżeńskiej czy też prawa do wzajemnego dziedziczenia, to związek nieformalny nie generuje takich konsekwencji.

W celu ustanowienia jakichkolwiek regulacji formalno - prawnych w związku nieformalnym, warto zawrzeć umowę, która zobowiąże strony do:

• wzajemnej opieki w razie choroby lub niepełnosprawności;
• możliwości pozyskiwania informacji o stanie zdrowia, leczeniu, dostępu do informacji objętej tajemnicą medyczną drugiego konkubenta/partnera;
• możliwości podejmowania decyzji, w zakresie opieki medycznej i leczenia drugiego konkubenta/partnera;
• możliwości załatwiania spraw urzędowych oraz odbioru przesyłek w imieniu drugiego konkubenta/partnera;
• dostępu do produktów bankowych i inwestycyjnych drugiego konkubenta/partnera, zarządu majątkiem drugiego konkubenta/partnera;
• ewentualnie możliwości ustanowienia renty alimentacyjnej, w celu dostarczania środków utrzymania drugiemu konkubentowi/partnerowi;
• ewentualnie ustanowienia wspólności majątkowej rzeczy i majątku stron (podobnie jak ma to miejsce w razie małżonków);
• ewentualnie ustanowienia współposiadania zwierzęcia domowego jednego z konkubentów/partnerów.

Kto może zawrzeć umowę?

Umowę regulującą związek nieformalny zawierają konkubenci albo partnerzy, którymi mogą być:

• 2 osoby różnej płci (kobieta i mężczyzna);
• 2 osoby tej samej płci (2 mężczyzn albo 2 kobiety);
• 2 osoby obupłciowe.

Kto nie może zawrzeć umowy?

Niniejsza umowa regulująca związek nieformalny wyczerpuje zakres umowy kohabitacyjnej, przyjmując, że osoby, zawierające niniejszą umowę, mieszkają razem. Oznacza to, że niniejszej umowy nie może zawrzeć para, która nie mieszka wspólnie - w takiej sytuacji niezbędna byłaby szeroka modyfikacja treści niniejszej umowy regulującej związek nieformalny, o co warto poprosić prawnika (adwokata, radcę prawnego, notariusza).

Ponadto, osoby zawierające umowę nie mogą:

• mieć mniej niż 18 lat;
• być ubezwłasnowolnione (co oznacza, że ustanowiono dla nich kuratora lub opiekuna, który decyduje w ich sprawach);
• być ze sobą spokrewnione.

Co należy zrobić po sporządzeniu umowy?

Zawarcie umowy w zwykłej formie pisemnej lub elektronicznej jest możliwe, ale nie gwarantuje skuteczności wszystkich postanowień dotyczących np. pozyskiwania informacji o stanie zdrowia drugiej osoby, zwolnienia z tajemnicy medycznej drugiej strony, ustanowienia wspólności majątkowej rzeczy i majątku stron itd. Z tych powodów zaleca się ją zawrzeć w formie aktu notarialnego - usprawni to egzekucję niektórych postanowień, zawartych w umowie.

Za każdym razem, gdy konkubenci lub partnerzy będą chcieli skorzystać z realizacji umowy np. odbierając przesyłkę na poczcie za drugą osobę, załatwiając sprawy w banku za drugą osobę albo konsultując wyniki badań w szpitalu drugiej osoby, powinni pokazywać niniejszą umowę, tłumacząc, że upoważnia ich ona do działania w imieniu swojego partnera albo konkubenta.

Co staje się z majątkiem każdego konkubenta/partnera po zawarciu umowy?

Strony mogą postanowić w umowie, że majątek, nabywany po zawarciu umowy będzie stawać się współwłasnością stron (czyli każda nowo nabyta rzecz, stanie się jednocześnie rzeczą zarówno jednego, jak i drugiego konkubenta/partnera). Jeśli takiego zapisu nie będzie, oznacza to, że przedmioty zakupione przez jedną osobę, nadal będą należeć jedynie do tej osoby, która je kupiła. Dla uściślenia tej kwestii warto sporządzić w treści umowy wykaz przedmiotów, które:

• należą jedynie do jednego konkubenta/partnera;
• należą jedynie do drugiego konkubenta/partnera;
• należą wspólnie do obu konkubentów/partnerów jednocześnie;

Jak wygląda dziedziczenie w razie związku nieformalnego?

Związki nieformalne nie są regulowane przez prawo spadkowe. Jeżeli więc konkubenci czy partnerzy chcą po sobie dziedziczyć, powinni sporządzić testament. W razie braku testamentu, konkubent(ina) lub partner(ka) nie będzie dziedziczyć.

Porządek dziedziczenia z ustawy (w razie braku testamentu) będzie przebiegał w kolejności następującej: córka, syn, wnuczka, wnuk, matka, ojciec, siostra, brat, córka lub syn siostry lub brata, dziadek, babcia, dzieci lub wnuki babci i dziadka, dzieci i krewni małżonka, gmina ostatniego miejsca zamieszkania spadkodawcy.

Dodatkowo, można poprosić krewnych o zrzeczenie się przez nich dziedziczenia za życia, dzięki czemu, po śmierci konkubenta lub partnera, drugi z nich dziedziczy całość spadku na podstawie testamentu, bez konieczności wypłacania zachowku krewnym zmarłego (którzy zrzekli się dziedziczenia jeszcze za życia spadkodawcy). Zrzeczenia za życia dokonać można przed notariuszem.

Czy konieczne jest notarialne poświadczenie umowy?

Nie. Umowa regulująca związek nieformalny może być sporządzona przez notariusza, ale nie jest to obowiązkowe dla jej ważności. Sporządzenie umowy w pewniejszej formie, jaką jest akt notarialny, wzmocni skuteczność wszystkich zobowiązań umownych.

W razie wyboru sporządzenia aktu notarialnego należy znaleźć notariusza, na przykład za pomocą strony internetowej Krajowej Rady Notarialnej. Osoba, dla której akt notarialny jest sporządzany powinna wylegitymować się ważnym dowodem osobistym lub paszportem przed notariuszem. Po sporządzeniu aktu notarialnego, notariusz wyda odpisy aktu notarialnego osobom zainteresowanym. W każdym czasie będzie można prosić notariusza o wydanie kolejnych odpisów za opłatą, jeśli takowe okażą się niezbędne.

Notariusz nie potwierdza niniejszego dokumentu, ale tworzy własny akt notarialny - wysłanie notariuszowi niniejszego wzoru nie gwarantuje, że notariusz wykorzysta go do sporządzenia aktu notarialnego o identycznej treści. Niniejsza umowa może pomóc notariuszowi przy sporządzaniu aktu notarialnego.

Jakie są koszty finalizacji umowy?

Umowa regulująca związek nieformalny, sporządzona w formie aktu notarialnego, oznacza konieczność poniesienia kosztów taksy notarialnej za sporządzenie aktu notarialnego.

Stawki taksy notarialnej różnią się w zależności od notariusza. W tym celu należy zasięgnąć informacji u wybranego notariusza na temat wyceny aktu notarialnego umowy. To na notariuszu ciąży obowiązek odprowadzenia ewentualnych podatków w ramach sporządzenia aktu notarialnego, o czym notariusz ma obowiązek poinformować.

Co powinna zawierać umowa?

Umowa regulująca związek nieformalny powinna zawierać:

• wskazanie stron umowy (konkubentów);
• adres wspólnego zamieszkania;
• opis wzajemnych zobowiązań stron;
• podpisy stron.

Zobowiązania, jakie mogą w szczególności zostać zawarte w umowie regulującej związek nieformalny są następujące:

• zobowiązanie się do wzajemnej opieki;
• możliwość pozyskiwania informacji o stanie zdrowia drugiego konkubenta(iny)/partnera(ki);
• możliwość podejmowania decyzji w sprawach medycznych, gdy druga osoba nie jest w stanie tego zrobić;
• załatwianie spraw urzędowych za drugą osobę;
• odbieranie korespondencji drugiej osoby;
• posiadanie wglądu w dokumenty i produkty bankowe drugiej osoby;
• ustanowienie renty alimentacyjnej na rzecz drugiej osoby;
• ustanowienie wspólności majątkowej rzeczy i majątku (podobnie jak ma to miejsce w razie małżonków);
• ustanowienie współposiadania zwierzęcia domowego.

Jakie przepisy mają zastosowanie do umowy?

Treść umowy regulującej związek nieformalny nie jest regulowana żadną ustawą szczególną, co oznacza, że jest to umowa tzw. nienazwana. Zastosowanie znajduje zasada ogólna prawa zobowiązań, tj. zasada swobody umów, wyrażona w art. 353(1) Kodeksu Cywilnego.

Obecnie z mocy prawa istnieją jedynie pewne szczątkowe uprawnienia w zakresie związków pozamałżeńskich np. wstąpienie w stosunek najmu, po śmierci konkubenta(iny) lub partnera(rki), jeśli wspólnie zamieszkiwali wynajmowany lokal, przed śmiercią najemcy (art. 691 Kodeksu Cywilnego).

Związki partnerskie, pod względem prawnym, uznaje się na równi z konkubinatem: „Wobec braku, w art. 691 Kodeksu Cywilnego, obostrzenia pojęcia „wspólne pożycie" przydawką „małżeńskie", a więc wobec oczywistego zerwania powiązania tego pojęcia, z wzorcem pożycia w małżeństwie, przepis art. 691 KC ma zastosowanie, nie tylko do związków heteroseksualnych, niepołączonych węzłem małżeńskim, ale także do związków homoseksualnych, w których tworzą się te same więzi, jak między konkubentami". Podobne stanowisko zajęli sędziowie Izby Karnej Sądu Najwyższego, uchwała SN (7) z dnia 25 lutego 2016 r. (I KZP 20/15): "Zawarty w art. 115 § 11 Kodeksu Karnego zwrot: "osoba pozostająca we wspólnym pożyciu" określa osobę, która pozostaje, z inną osobą, w takiej relacji faktycznej, w której, pomiędzy nimi, istnieją jednocześnie więzi duchowe (emocjonalne), fizyczne oraz gospodarcze (wspólne gospodarstwo domowe). Odmienność płci osób, pozostających w takiej relacji, nie jest warunkiem uznania ich za pozostających we wspólnym pożyciu."

Jeśli strony postanowiły w umowie o ustanowieniu wspólności majątkowej, stosuje się przepisy o współwłasności lub zniesieniu współwłasności. Zniesienie współwłasności, w razie ewentualnego rozpadu związku nieformalnego, może nastąpić przez podział rzeczy wspólnej, jeśli jest to możliwe, nie zmienia przedmiotu w sposób istotny, ani nie zmniejsza jego wartości.

Jak edytować wzór?

Wypełnij formularz. Dokument jest redagowany na Twoich oczach w miarę podawania odpowiedzi.

Po zakończeniu, otrzymujesz go w formacie Word i PDF. Możesz go edytować i wykorzystać ponownie.