สัญญาอนุญาโตตุลาการ

สัญญาอนุญาโตตุลาการ หรือบันทึกข้อตกลงระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการ คือสัญญาซึ่งมีคู่สัญญา 2 ฝ่าย (เช่น คู่สัญญา คู่ความ ผู้กระทำความเสียหาย-ผู้เสียหาย) ตกลงและแสดงเจตนาที่จะร่วมกันยุติและ/หรือระงับข้อพิพาทระหว่างกัน โดยมอบข้อพิพาทให้อนุญาโตตุลาการซึ่งเป็นบุคคลภายนอกและเป็นคนกลางเข้ามาเป็นผู้ตัดสินชี้ขาดข้อพิพาทดังกล่าวนั้นตามวิธี หลักเกณฑ์ กระบวนการ และระยะเวลาที่คู่สัญญากำหนด ซึ่งคำชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการนั้นย่อมผูกพันคู่สัญญาทั้ง 2 ฝ่าย ในกรณีที่คู่สัญญาฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งไม่ปฏิบัติตามคำชี้ขาดที่อนุญาโตตุลาการได้วินิจฉัยตัดสินชี้ขาดเอาไว้ คู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งย่อมสามารถยื่นคำร้องต่อศาลที่มีเขตอำนาจเพื่อบังคับตามคำชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการได้ตามขอบเขตและวิธีการที่กฎหมายกำหนด

โดยข้อพิพาทอาจแบ่งได้เป็น 3 ประเภท ดังต่อไปนี้

• ข้อพิพาททางแพ่ง คือ ข้อพิพาทที่เกิดจากการกระทำความผิดทางแพ่ง เช่น การปฏิบัติผิดสัญญา ไม่ยอมชำระหนี้ การผิดนัดชำระหนี้ การกระทำละเมิด กระทำการให้เกิดความเสียหายหรือบาดเจ็บ
• ข้อพิพาททางอาญา คือ ข้อพิพาทที่เกิดจากการกระทำความผิดทางอาญาซึ่งมีโทษตามกฎหมาย เช่น การกระทำความผิดฐานหมิ่นประมาท ยักยอกทรัพย์ ทำให้เสียทรัพย์ โดยในคดีอาญาบางประเภทที่เกิดจากการกระทำความผิดต่อแผ่นดิน (เช่น ฆ่าบุคคลอื่น ทำร้ายร่างกาย ชิงทรัพย์ ลักทรัพย์ ฉ้อโกงประชาชน) เป็นความผิดที่ไม่สามารถระงับโดยการอนุญาโตตุลาการได้ เนื่องจากถือว่าเป็นข้อตกลงที่ขัดต่อกฎหมายเกี่ยวกับความสงบเรียบร้อย
• ข้อพิพาททางแพ่งเกี่ยวเนื่องคดีอาญา เช่น กระทำการให้เกิดความเสียหายหรือบาดเจ็บทางแพ่งซึ่งเป็นความผิดทางอาญาด้วย

โดยในการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการ ยังสามารถแบ่งได้เป็น 2 ลักษณะ คือ

(ก) การระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการนอกศาล คือ การที่คู่สัญญา (เช่น คู่พิพาท) ตกลงกันทำสัญญาอนุญาโตตุลาการกันนอกกระบวนพิจารณาคดีของศาล (เช่น ก่อนการฟ้องข้อพิพาทเป็นคดีต่อศาล หรือหลังจากศาลมีคำพิพากษา) ในกรณีเช่นนี้ คู่สัญญาสามารถตกลงการระงับข้อพิพาทได้ ไม่ว่าข้อพิพาทนั้นจะเกิดขึ้นแล้ว ณ ขณะทำสัญญาอนุญาโตตุลาการ หรือจะเป็นข้อพิพาทในอนาคตที่ยังไม่เกิดขึ้นก็ได้
(ข) การระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการในศาล คือ การที่คู่สัญญา (เช่น โจทก์และจำเลย) ตกลงร่วมกันระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการในระหว่างที่ข้อพิพาทนั้นอยู่ในการพิจารณาของศาลชั้นต้น (เช่น ตั้งแต่ศาลรับคำฟ้อง ไกล่เกลี่ย สืบพยาน หรือกระบวนการใดๆ ก่อนที่ศาลจะมีคำพิพากษา) และศาลได้อนุญาตให้ดำเนินการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการนั้น ในกรณีเช่นนี้ คู่สัญญาจะสามารถตกลงการระงับข้อพิพาทได้เฉพาะข้อพิพาทที่เกิดขึ้นแล้ว เฉพาะในคดีแพ่ง และที่เป็นประเด็นแห่งคดีที่ฟ้องเท่านั้น โดยหากคู่สัญญาและอนุญาโตตุลาการดำเนินกระบวนการจนเป็นที่สิ้นสุดแล้ว ศาลก็จะพิพากษาตามคำชี้ขาดของอนุญาโตตุลาการนั้น นอกจากนี้ คู่ความ (เช่น โจทก์) ยังมีสิทธิได้รับค่าขึ้นศาล (เช่น ค่าธรรมเนียมศาล) คืนตามที่ศาลเห็นสมควร ทั้งนี้ ตามระเบียบว่าด้วยการคืนค่าขึ้นศาล

ในปัจจุบันการระงับข้อพิพาทโดยอนุญาโตตุลาการได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย เนื่องจาก การระงับข้อพิพาทโดยอนุญาโตตุลาการเป็นการระงับข้อพิพาททางเลือกหนึ่งที่คู่สัญญาสามารถเลือกบุคคลหรือคณะบุคคลซึ่งอาจเป็นบุคคลที่มีความเชี่ยวชาญเฉพาะด้านในข้อพิพาทนั้นๆ หรือบุคคลหรือคณะบุคคลที่คู่สัญญาให้ความยอมรับ เคารพ และนับถือ มาเป็นผู้ตัดสินชี้ขาดข้อพิพาทดังกล่าวนั้น ซึ่งต่างจากการระงับข้อพิพาทตามกระบวนการแบบทั่วไปที่ผู้พิพากษาจะเป็นผู้ตัดสินชี้ขาดข้อพิพาทดังกล่าว

ในกรณีที่คู่สัญญาเจรจาและตกลงระงับข้อพิพาทกันเองโดยไม่มีอนุญาโตตุลาการ หรือผู้ไกล่เกลี่ยคนกลางมาร่วมในการไกล่เกลี่ย ผู้ใช้งานอาจเลือกใช้ สัญญาประนีประนอมยอมความ ได้โดยตรง โดยไม่จำเป็นต้องจัดทำสัญญาอนุญาโตตุลาการฉบับนี้แต่อย่างใด

ในกรณีที่คู่สัญญาเจรจาและตกลงกันระงับข้อพิพาทโดยมีผู้ไกล่เกลี่ยคนกลางมาร่วมในการไกล่เกลี่ย ซึ่งมีหน้าที่เพียงช่วยอำนวยความสะดวกในการเจรจา ต่อรอง ไกล่เกลี่ยข้อพิพาทระหว่างคู่สัญญาทั้ง 2 ฝ่าย เท่านั้น โดยที่ ผู้ไกล่เกลี่ยไม่มีอำนาจและ/หรือสิทธิใดๆ ในการชี้ขาดและ/หรือตัดสินข้อพิพาท ผู้ใช้งานอาจเลือกใช้ บันทึกข้อตกลงการไกล่เกลี่ยข้อพิพาท

การนำไปใช้

ในการจัดทำ สัญญาอนุญาโตตุลาการ ผู้จัดทำ ไม่ว่าจะเป็นตัวคู่สัญญาเองหรือตัวแทน ควรมีข้อพิจารณา ดังต่อไปนี้

ผู้จัดทำควรระบุรายละเอียดและข้อความสำคัญในสัญญาอนุญาโตตุลาการ โดยละเอียดและครบถ้วน เช่น

• คู่สัญญา เช่น ชื่อ ที่อยู่ เพื่อการอ้างอิงที่ถูกต้อง
• ข้อพิพาทระหว่างคู่สัญญา เช่น การกระทำผิดสัญญา การผิดนัดชำระหนี้ การทำละเมิด การกระทำความเสียหาย หรือการกระทำความผิดอาญาที่เป็นเหตุแห่งข้อพิพาท
• รายละเอียดของคดีความ กรณีการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการในศาล เช่น หมายเลขคดีดำ ข้อหาหรือฐานความผิดที่ฟ้อง วันที่ฟ้อง ศาลที่รับคำฟ้อง
• อนุญาโตตุลาการ เช่น บุคคล หรือคณะบุคคลที่คู่สัญญาทั้ง 2 ฝ่าย ตกลงร่วมกันให้เป็นคนกลางในการตัดสินชี้ขาดข้อพิพาท โดยอาจเป็นบุคคล องค์กร หรือหน่วยงานที่คู่สัญญาทั้ง 2 ฝ่ายยอมรับ เคารพ และนับถือ หรืออาจเป็นหน่วยงานของรัฐ (เช่น สถาบันอนุญาโตตุลาการ กระทรวงยุติธรรม)
• ข้อตกลงการดำเนินกระบวนพิจารณาในชั้นอนุญาโตตุลาการ เช่น หลักเกณฑ์การลงมติในการทำคำชี้ขาด คำสั่ง และคำวินิจฉัยของอนุญาโตตุลาการ กำหนดเวลา สถานที่ ภาษาในการดำเนินกระบวนพิจารณา รูปแบบและวิธีการจัดทำข้อเรียกร้อง คำคัดค้าน คำร้อง เอกสาร หรือข้อมูลที่ต้องทำเป็นหนังสือ การแต่งตั้งผู้เชี่ยวชาญภายนอก
• ข้อตกลงอื่นๆ เช่น ค่าใช้จ่ายที่เกิดขึ้นในกระบวนการอนุญาโตตุลาการ (เช่น ค่าธรรมเนียมอนุญาโตตุลาการ ค่าป่วยการอนุญาโตตุลาการ ค่าใช้จ่ายเกี่ยวกับสถานที่และการดำเนินการ)

เมื่อผู้จัดทำระบุรายละเอียดและข้อความสำคัญในสัญญาครบถ้วนแล้ว ผู้จัดทำควรจัดทำสัญญาอนุญาโตตุลาการเป็นลายลักษณ์อักษร และให้คู่สัญญาหรือตัวแทนผู้มีอำนาจของคู่สัญญา รวมถึงพยานด้วย (ถ้ามี) ลงนามในสัญญาฉบับดังกล่าวให้เรียบร้อย ทั้งนี้ เนื่องจากกฎหมายกำหนดให้สัญญาอนุญาโตตุลาการต้องมีหลักฐานเป็นหนังสือลงลายมือชื่อคู่สัญญา โดย คู่สัญญาอาจจัดทำคู่ฉบับของสัญญาอย่างน้อย 2 ฉบับ เพื่อให้คู่สัญญาแต่ละฝ่ายเก็บไว้ใช้อ้างอิงเป็นหลักฐานได้ฝ่ายละอย่างน้อย 1 ฉบับ

คู่สัญญาแต่ละฝ่ายควรขอเอกสารแสดงตัวตนของคู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งที่ลงนามรับรองสำเนาถูกต้องมาเก็บไว้ประกอบสัญญาฉบับที่ตนเองถือไว้ด้วย เช่น บัตรประจำตัวประชาชน หนังสือเดินทาง หนังสือรับรองและบัตรประจำตัวประชาชนของผู้มีอำนาจกระทำการแทนนิติบุคคล (กรณีนิติบุคคล) รวมถึงหนังสือมอบอำนาจ ในกรณีที่มีการมอบอำนาจ

เมื่อปรากฏข้อพิพาทขึ้นตามสัญญาฉบับนี้ คู่สัญญาฝ่ายใดฝ่ายหนึ่งควรบอกกล่าวเป็นหนังสือให้คู่สัญญาอีกฝ่ายหนึ่งและให้อนุญาโตตุลาการที่กำหนดไว้ในสัญญาฉบับนี้ทราบถึงข้อพิพาทที่เกิดขึ้นที่คู่สัญญาประสงค์จะระงับข้อพิพาทดังกล่าวโดยอนุญาโตตุลาการเพื่อเริ่มดำเนินกระบวนการทางอนุญาโตตุลาการตามสัญญาฉบับนี้

กรณีการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการในศาล ให้คู่สัญญาทั้ง 2 ฝ่ายแจ้งความประสงค์แก่ศาลขอระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการ เพื่อศาลได้พิจารณาอนุญาต และมีคำสั่งให้ดำเนินวิธีอนุญาโตตุลาการตามที่ตกลงในสัญญาฉบับนี้ต่อไป

กฎหมายที่เกี่ยวข้อง

• พระราชบัญญัติอนุญาโตตุลาการ กรณีการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการนอกศาล
• ประมวลกฎหมายวิธีพิจารณาความแพ่ง กรณีการระงับข้อพิพาทโดยวิธีอนุญาโตตุลาการในศาล

ความช่วยเหลือจากทนายความ

คุณสามารถเลือกที่จะปรึกษาทนายความได้ในกรณีที่คุณต้องการความช่วยเหลือ

ทนายความสามารถช่วยคุณได้โดยทำการตอบคำถามของคุณหรือให้ความช่วยเหลือในกระบวนการต่าง ๆ จะมีการเสนอตัวเลือกดังกล่าวไว้ให้คุณในตอนท้ายของเอกสาร

แก้ไขแบบฟอร์มได้อย่างไร

คุณกรอกแบบสอบถามสำหรับป้อนข้อมูลแล้วจะเห็นได้ว่าระบบของเราจะค่อย ๆ สร้างเอกสารขึ้นเองโดยอัตโนมัติตามคำตอบที่คุณกรอกเข้าไป

ในตอนสุดท้าย คุณจะได้รับเอกสารในรูปแบบ Word และ PDF คุณสามารถแก้ไขและนำเอกสารไปใช้อีกได้